Gừng là cây gia vị quen thuộc của người dân Việt Nam. Gừng được sử dụng nhiều trong cuộc sống với các dạng sản phẩm khác nhau: mứt gừng, trà gừng… Còn một ứng dụng rất quan trọng của Gừng nữa mà rất ít người biết đến đó là làm thuốc dưới cái tên Can Khương.
Vị Thuốc Can Khương
Theo các tài liệu Can Khương có:
- Tên khoa học: Zingiber offcnale Rosc.
- Tên thường gọi: Gừng, Khương, Sinh khương.
- Thuộc họ: Gừng Zingiberaceae.
Mô tả hình dạng Can Khương
Can Khương hay Gừng là một loại cây thân củ nhỏ sống lâu năm cao khoảng 0,6–1m.
Thân rễ mẫm lên thành củ, trồng để lâu dần dần già thành xơ. Lá không cuống, có bẹ, mọc so le nhau, hình mác dài 15–20cm, rộng khoảng 2cm. Mặt bóng nhẵn, gân hơi trắng nhạt và vỏ có mùi thơm. Lá bắc hình trứng, dài khoảng 2,5cm, mép lưng màu vàng.
Trục hoa xuất phát từ gốc dài khoảng 20cm, cụm hoa thành bông mọc sít nhau, hoa dài 5cm, rộng 3cm. Đài hoa khoảng chừng 1cm, có 3 răng ngắn, 3 cành hoa dài chừng 2cm, có màu vàng xanh, nhị tím, mép cánh hoa cũng tím.
Cây Gừng trồng ít ra hoa, nếu có thường vào mùa hè và mùa thu.
Can Khương phân bố ở đâu?
Gừng là loại cây trồng phổ biến, được trồng khắp mọi nơi. Củ gừng được sử dụng làm thuốc, thức ăn và dành cho xuất khẩu.
Gừng là loại cây ưa bóng, đất mùn,thoát nước tốt. Ở đồng bằng sông Hồng người ta trồng thành các luống dưới lớp lưới đen để giảm nắng.
Mua trồng bắt đầu vào mùa xuân tháng 1-2, thu hoạch củ vào các tháng cuối năm.
Thu hái và chế biến
Gừng là cây sống lâu lăm, tuy nhiên để đạt chất lượng củ tốt nhất người ta tiến hành trồng và thu hoạch trong năm.
Đầu mùa xuân trồng, mùa thu hoạch bắt đầu từ cuối hạ đến hết mùa đông. Tùy thuộc vào mùa thu hoạch và chế biến ta sẽ được các vị thuốc khác nhau.
Thành phần hóa học của Can Khương
Trong Can Khương có chứa 2 – 3% tinh dầu, các chất cay như Zingeron, Zingelora và Shogaola, chất béo 3,7%, chất nhựa dầu 5%, tinh bột. Tinh dầu Can Khương có tỷ trọng 0,878, tả tuyền. Trong tinh dầu có camphen, phelandren, một cacbua, zingiberen, một rượu sesquitecpen, geraniola và một ít xitralabocleola. Nhựa gồm một nhựa trung tính và hai nhựa axit. Chất lỏng sánh Zingerola có màu vàng, không mùi, vị rất cay, độ sôi ở 18m thủy ngân là 240°C.
Tác dụng và liều dùng
Theo tài liệu cổ thì Can Khương là một vị thuốc được dùng để chữa các bệnh như:
- Chữa chứng tỳ vị hàn thấp.
- Hỗ trợ ăn uống kém, suy nhược.
- Trị nôn mửa do hàn ẩm.
- Chữa trị sốt rét có đờm.
- Điều trị ho mãn tính hoặc ho cảm lạnh.
- Cầm máu.
- Chữa thổ tả, tay chân lạnh.
- Sản hậu ra máu.
- Chữa trị phụ nữ bang huyết.
Ngoài ra trong nhân dân Can Khương là một vị thuốc tốt cho tiêu hóa, dùng trong các trường hợp ăn uống không tiêu, đau bụng, đi ỉa lỏng, nôn mửa.
Liều Dùng: Hằng ngày từ 3 – 6g dưới dạng thuốc sắc.
Chú ý: Can Khương có vị đại cay, đối với những người âm hư có nhiệt và phụ nữ mang thai phải thận trọng khi dùng. Vì cay lên tán khi khẩu huyết sử dụng, uống lâu tổn hại tới phần âm, thương tổn mắt. Ngoài ra những người có chứng ỉa ra máu, đau đụng do hỏa nhiệt, mửa do nhiệt, âm hư nội nhiệt không nên dùng. Để đảm bảo an toàn bạn lên hỏi ý kiến của thầy thuốc, bác sĩ.
Ứng dụng của Can Khương trong thực tiễn
Trong y học Đông Y và Y học hiện đại vị thuốc Can Khương được ứng dụng trong nhiều đơn thuốc cũng như sản phẩm chăm sóc sức khỏe.
Một số Đơn thuốc từ Can Khương
- Chữa nhức đầu, lạnh bụng, nôn ọe, nong đờm: Can khương 10g, Trích cam thảo 4g, nước 300ml. Sắc còn 100ml uống nhiều lần trong ngày.
- Đi tả ra nước: Can khương sấy khô tán nhỏ. Dùng nước cơm chiên thuốc, ngày 2-3 lần, mỗi lần 2-4g.
- Đi lỵ ra máu: Can khương thiêu tồn tính. Chiêu bằng nước cơm hay nước cháo. Ngày uống nhiều lần, mỗi lần 2-4g.
- Cảm cúm, nhức đầu, ho, thân thể đau mỏi: Gừng sống giã nhỏ, bọc vào tóc rối, tẩm rượu xào nóng đánh khắp người và xát vào khu vực đau mỏi.
- Chữa nôn mửa: Gừng sống nhấm ít một cho đến khi hết nôn.
Ứng dụng trong sản xuất dược phẩm & thực phẩm chức năng
Ngày nay với sự phát triển của khoa học công nghệ. Các sản phẩm từ Gừng đã đưa vào trong sản xuất dược phẩm & thực phẩm chức năng chăm sóc sức khỏe con người. Trong đó Học Viện Quân Y là đơn vị hàng đầu khi ứng dụng Can Khương vào 2 sản phẩm nổi tiếng sau:
- Kiện khớp tiêu thống là sản phẩm hỗ trợ xương khớp cho người đau nhức, thoái hóa hay phong thấp.
- Viên Uống Sáng Da Sương Mai là sản phẩm đột phá mới trong y học. Đây là dòng sản phẩm chăm sóc sắc đẹp, được phân loại vào danh mục mỹ phẩm.
Công dụng:
- Bổ huyết, dưỡng huyết, dưỡng da, giảm tình trạng da nổi mần, trứng cá do huyết nhiệt.
- Giúp chống oxy hóa, hạn chế lão hóa da, tăng tính đàn hồi và săn chắc da.
- Giúp sáng da, lám đẹp da, hạn chế sạm da.
Can Khương Giá Bao Nhiêu?
Gừng được bán phổ biến tại tất cả các chợ, cửa hàng tạp hóa… với mức giá khá rẻ tùy vào khu vực. Ở dạng vị thuốc thành phẩm Can Khương có giá khá cao 200.000đ/kg khô.
“Bài viết được tham khảo tài liệu Những Cây Thuốc Và Vị Thuốc Việt Nam của tác giả Đỗ Tất lợi”
Tin tức liên quan: